Midden-Oosterse gastvrijheid: een cultuurshock in de keuken

Tijdens de dagelijkse uitlaatronde van onze hond, sta ik vaak bij Jaffa Gate, een van de acht poorten die langs de muren van de Oude Stad van Jeruzalem bestaan, even stil. Het is een van de meest circulerende poorten die door de lokale bewoners wordt gebruikt, wat een samenkomst van klanken en talen als resultaat heeft. Ik probeer te herkennen welke talen ik allemaal hoor. Hebreeuws is natuurlijk overal en Arabisch is ook prominent aanwezig. Overal in de stad hoor je tevens veel Russisch, Engels en Frans, alsook Amhaars, en Jiddisch. In de Oude Stad, en in het bijzonder hier in de christelijke wijk, hoor ik vaak Grieks, Spaans, Aramees, Armeens, en Roemeens.

Als Grieks en Arabische moedertaalsprekers spreken mijn buren haast geen woord Engels en onze communicatie verloopt dan ook behoorlijk stroef. Het gaat helaas vaak niet verder dan de standaard ‘’Hallo, hoe gaat het?’’ begroeting. Desondanks brengen zij, sinds ik hier in de oude stad woon, wekelijks een dienblad met borden vers eten langs en nodigen ze me daarnaast regelmatig uit om binnen mee te komen eten.

De eerste keer dat de buurvrouw met zo’n dienblad aan mijn deur klopte, stond ik nogal met de mond vol tanden. ‘‘Hadi elak’’, dit is voor jou. Wat blijkt: het is een gewoonte om bij een uitgebreide maaltijd de buren het eerste bord met eten te geven. De gewoonte schrijft voor dat hetgeen wat jij hebt, aanbiedt aan een ander. En dat je de ander te allen tijde voor zult laten gaan. Zulke gastvrijheid komt veel voor in het Midden-Oosten en is voornamelijk geworteld in historische en religieuze oorzaken. Gastvrijheid speelt een grote rol op het gebied van bijbelse ethiek. In de oudheid betekende het beoefenen van gastvrijheid het vriendelijk ontvangen van een vervreemd persoon in zijn land, huis of gemeenschap en het rechtstreeks voorzien in de behoeften van die persoon. Het verrassende aan deze vrijgevigheid is dat mijn buren het elke keer weer doen zonder er een punt van te maken. En ondanks dat we niet echt in een gemeenschappelijke taal kunnen communiceren, worden onze taalbarrières zo toch overwonnen met ambachtelijk handen- en voetenwerk, waardoor we een warme band ontwikkelden.

Het lag me echter zwaar op de maag dat ik niet goed wist hoe mijn buren te bedanken of iets terug te geven. Ik ben geen culinair heldin zoals mijn buurvrouw en mijn snelle hap maaltijden vallen maar in het niets bij hun uitgebreide en unieke gerechten. Gekruid, maar niet erg pittig, geuren met oneindig veel kruiden, zoals munt, peterselie, tijm en een consistent gebruik van knoflook en ui. Gevulde courgette en wijnbladeren, Sfeeha, Koube en Kebab.

Na de eerste twee keer genoten te hebben van deze vrijgevigheid, stapelden de gewassen borden zich op en vergat ik deze alsmaar terug te brengen. Een cultuurshock in de keuken 2.0 vond vervolgens plaats: de buurdame klopt aan, loopt naar binnen (want hoe vraag of je je serviesgoed terug mag hebben als je geen gemeenschappelijke taal spreekt?), vindt haar eigen borden en neemt deze vervolgens weer mee. Hoewel het hier het gebruik is om een vol bord niet leeg terug te geven, werd mij door mijn schoonfamilie verteld dat de buren het niet van mij, als Nederlandse die geen uitgebreide familiemaaltijden kookt, verwachten dat hun gastvrijheid een wekelijkse tegenprestatie vereist. Daarbij kan ik de borden ook niet meer vol terugbrengen omdat ze sinds het vergeten-borden-terug-te-brengen incident het eten serveren op plastic wegwerp bordjes.

Komend uit een overgeorganiseerd land, met een nuchtere-Hollander mentaliteit ben ik wellicht meer gewend aan de ‘’elk huis zijn eigen bord’’ houding. Toch probeer ik mijn uiterste best om ook eens een hapje meer te koken en mee te delen, uit respect voor de culturele norm, om de buurvriendschap te onderhouden en omdat ik het een prachtige gewoonte vind. De eindeloze gastvrijheid van de lokale bevolking en hun oprechte interesse en bekommernis zijn eigenschappen waar ik alleen maar waardering voor kan hebben. Want zó kan het dus ook, veel gezelliger! En dat kan je eigen keuken, maar ook je leven zomaar enorm verrijken. De vriendelijkheid van vreemden doet meer dan een smakelijk hapje of een verfrissend kopje thee; het vernieuwt bovenal onze oriëntatie op de ander. Bedankt buren!